تفاوت بین دادگاه صلح و شورای حل اختلاف
در نظام قضایی ایران، دادگاه صلح و شورای حل اختلاف هر دو به عنوان نهادهایی برای حل‌وفصل دعاوی و اختلافات ایجاد شده‌اند. اما هر کدام از این نهادها ساختار، اهداف و صلاحیت‌های خاص خود را دارند. شورای حل اختلاف با تمرکز بر صلح و میانجی‌گری برای حل مسالمت‌آمیز دعاوی تشکیل شده است و به‌طور عمده به دنبال ایجاد سازش بین طرفین است. در مقابل، دادگاه صلح به دلیل داشتن صلاحیت‌های قضایی، می‌تواند ضمن تلاش برای سازش، رأی قضایی نیز صادر کند. درک تفاوت‌ها و نقش‌های منحصر به فرد این دو نهاد برای وکلا و قضات اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا در تعیین مسیر مناسب برای حل‌وفصل پرونده‌ها تأثیر مستقیم دارد.
تعاریف و جزئیات حقوقی
1. دادگاه صلح: نهادی رسمی و قضایی است که مطابق قانون جدید شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ ایجاد شده و دارای صلاحیت رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری خاص است. این دادگاه ضمن تلاش برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات، در صورت عدم دستیابی به توافق، رأی قضایی صادر می‌کند.
- منبع قانونی: ماده ۲ قانون شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲.
2. شورای حل اختلاف: نهادی غیررسمی و غیرقضایی است که با هدف صلح و سازش میان طرفین اختلاف تشکیل شده و تمرکز آن بر میانجی‌گری و تسهیل حل اختلافات جزئی است. این شورا نمی‌تواند رأی قضایی صادر کند.
- منبع قانونی: ماده ۱ قانون شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲.
3. صلاحیت قضایی: به معنای اختیارات قانونی یک نهاد یا مرجع برای بررسی و تصمیم‌گیری در مورد دعاوی خاص است. دادگاه صلح دارای صلاحیت قضایی است، اما شورای حل اختلاف چنین صلاحیتی ندارد.
- منبع قانونی: ماده ۳ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۶ قانون شورای حل اختلاف.
4. آیین دادرسی: مجموعه‌ای از قواعد و اصول قانونی که در جریان رسیدگی به دعاوی در دادگاه‌ها باید رعایت شود. دادگاه صلح ملزم به رعایت آیین دادرسی مدنی و کیفری است.
- منبع قانونی: قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری.
---
سوالات و پاسخ‌ها
1. تفاوت اصلی بین دادگاه صلح و شورای حل اختلاف چیست؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : تفاوت اصلی در این است که دادگاه صلح صلاحیت صدور حکم قضایی دارد، در حالی که شورای حل اختلاف صرفاً برای صلح و سازش فعالیت می‌کند.
- منبع قانونی: ماده ۲ و ماده ۶ قانون شورای حل اختلاف.
2. آیا شورای حل اختلاف می‌تواند حکم قضایی صادر کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : خیر، شورای حل اختلاف تنها می‌تواند در مواردی مانند صلح و سازش میان طرفین عمل کند و صلاحیت صدور حکم قضایی را ندارد.
- منبع قانونی: ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف.
3. آیا دادگاه صلح باید ابتدا پرونده‌ها را به شورای حل اختلاف ارجاع دهد؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دادگاه صلح ابتدا تلاش می‌کند تا از طریق شورای حل اختلاف، پرونده‌ها را حل‌وفصل کند.
- منبع قانونی: ماده ۷ قانون شورای حل اختلاف.
4. آیا صلاحیت‌های دادگاه صلح و شورای حل اختلاف به یکدیگر شباهت دارند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، هر دو می‌توانند به دعاوی جزئی رسیدگی کنند، اما صلاحیت دادگاه صلح برای صدور حکم گسترده‌تر است.
- منبع قانونی: ماده ۵ قانون شورای حل اختلاف.
5. آیا دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی خانوادگی رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دادگاه صلح به برخی دعاوی خانوادگی مانند مهریه، جهیزیه و نفقه رسیدگی می‌کند، در حالی که شورای حل اختلاف چنین صلاحیتی ندارد.
- منبع قانونی: ماده ۴ قانون حمایت خانواده.
6. آیا شورای حل اختلاف می‌تواند در دعاوی مالی حکم دهد؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : خیر، شورای حل اختلاف نمی‌تواند به دعاوی مالی حکم دهد، اما می‌تواند به حل‌وفصل مالی از طریق سازش کمک کند.
- منبع قانونی: ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف.
7. آیا دادگاه صلح نیاز به رعایت آیین دادرسی دارد؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دادگاه صلح باید آیین دادرسی خود را رعایت کند، اما شورای حل اختلاف قوانین ساده‌تری دارد.
- منبع قانونی: قانون آیین دادرسی مدنی.
8. آیا شورای حل اختلاف به دعاوی کیفری رسیدگی می‌کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : خیر، شورای حل اختلاف فقط در موارد صلح و سازش ورود می‌کند و به دعاوی کیفری رسیدگی نمی‌کند.
- منبع قانونی: ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف.
9. آیا دادگاه صلح می‌تواند به تصرف عدوانی رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دادگاه صلح به دعاوی تصرف عدوانی رسیدگی می‌کند، اما شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را ندارد.
- منبع قانونی: ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی.
10. آیا شورای حل اختلاف می‌تواند در دعاوی نفقه و مهریه رأی صادر کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : خیر، شورای حل اختلاف فقط می‌تواند برای صلح و سازش میان طرفین اقدام کند و نمی‌تواند رأی صادر کند.
- منبع قانونی: ماده ۱۱ قانون شورای حل اختلاف.
11. آیا دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی حصر ورثه رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دادگاه صلح صلاحیت رسیدگی به دعاوی حصر ورثه را دارد.
- منبع قانونی: ماده ۲۰۰ قانون امور حسبی.
12. آیا دادگاه صلح می‌تواند در موارد فوریتی دستور موقت صادر کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دادگاه صلح می‌تواند دستور موقت برای حفظ حقوق طرفین صادر کند.
- منبع قانونی: ماده ۳۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی.
13. آیا شورای حل اختلاف می‌تواند به دعاوی تخلیه ملک رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : خیر، این دعاوی نیازمند حکم قضایی است که تنها دادگاه صلح صلاحیت صدور آن را دارد.
- منبع قانونی: ماده ۴ قانون روابط موجر و مستأجر.
14. آیا دادگاه صلح می‌تواند رأی قطعی صادر کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، در برخی دعاوی که ارزش مالی آن پایین است، رأی دادگاه صلح قطعی است.
- منبع قانونی: ماده ۹ قانون شورای حل اختلاف.
15. آیا احکام دادگاه صلح قابل تجدیدنظر هستند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، برخی احکام این دادگاه در مراجع بالاتر قابل تجدیدنظر است.
- منبع قانونی: ماده ۱۱ قانون شورای حل اختلاف.
16. آیا شورای حل اختلاف می‌تواند به دعاوی تصادفات رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : خیر، دعاوی مرتبط با تصادفات باید در دادگاه صلح یا محاکم قضایی بالاتر رسیدگی شوند.
- منبع قانونی: ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف.
17. آیا دادگاه صلح می‌تواند به جرایم تعزیری درجه ۷ و ۸ رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، جرایم تعزیری با درجات پایین تحت صلاحیت دادگاه صلح هستند.
- منبع قانونی: ماده ۵۴ قانون مجازات اسلامی.
18. آیا شورای حل اختلاف می‌تواند به اختلافات ملکی رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، اما صرفاً به عنوان میانجی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز.
- منبع قانونی: ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف.
19. آیا دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی تصرف مشاعی رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دعاوی مربوط به تصرف مشاعی نیز در صلاحیت این دادگاه هستند.
- منبع قانونی: ماده ۱۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی.
20. آیا دادگاه صلح می‌تواند پرونده‌های ارجاعی از محاکم دیگر را بررسی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، در مواردی پرونده‌های جزئی از محاکم عمومی به دادگاه صلح ارجاع داده می‌شود.
- منبع قانونی: ماده ۷ قانون شورای حل اختلاف.
21. آیا دادگاه صلح صلاحیت صدور حکم در دعاوی مالی دارد؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی مالی با سقف مشخص رسیدگی کند.
- منبع قانونی: ماده ۱۰ قانون شورای حل اختلاف.
22. آیا شورای حل اختلاف می‌تواند به دعاوی خانوادگی رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : خیر، دعاوی خانوادگی عمدتاً در صلاحیت دادگاه‌های خانواده یا صلح است.
- منبع قانونی: ماده ۵ قانون حمایت خانواده.
23. آیا احکام صادره از دادگاه صلح قطعی هستند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : در برخی دعاوی خاص که ارزش پایین‌تری دارند، احکام قطعی است.
- منبع قانونی: ماده ۱۰ قانون شورای حل اختلاف.
24. آیا شورای حل اختلاف به تخلفات ساختمانی رسیدگی می‌کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، اما صرفاً در راستای سازش و نه صدور حکم قضایی.
- منبع قانونی: ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف.
25. آیا دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی کیفری جرایم غیرعمد رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دعاوی کیفری درجه ۷ و ۸ جرایم غیرعمد در صلاحیت دادگاه صلح هستند.
- منبع قانونی: ماده ۵۴ قانون مجازات اسلامی.
26. آیا دادگاه صلح حق صدور رأی غیابی دارد؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دادگاه صلح در صورت وجود مستندات کافی می‌تواند رأی غیابی صادر کند.
- منبع قانونی: ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی.
27. آیا دادگاه صلح می‌تواند به الزام به تنظیم سند رسمی رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، این دعاوی در محدوده صلاحیت دادگاه صلح قرار دارد.
- منبع قانونی: ماده ۲۲۰ قانون مدنی.
28. آیا شورای حل اختلاف به اختلافات مالی تا سقف مشخص رسیدگی می‌کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، شورا می‌تواند تا سقف خاصی به عنوان میانجی عمل کند.
- منبع قانونی: ماده ۱۱ قانون شورای حل اختلاف.
29. آیا دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی مرتبط با قراردادهای اجاره رسیدگی کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، دعاوی مربوط به قراردادهای اجاره در صلاحیت دادگاه صلح است.
- منبع قانونی: ماده ۴ قانون روابط موجر و مستأجر.
30. آیا دادگاه صلح ابتدا برای سازش تلاش می‌کند؟
وکیل دادگاه صلح پاسخ می دهد : بله، هدف اولیه دادگاه صلح تلاش برای سازش طرفین است.
- منبع قانونی: ماده ۷ قانون شورای حل اختلاف.
مولفین :
محمد شیاسی ( کارشناس حقوقی و ریس هیات مدیره موسسه حقوقی عدالت گستران نگین ترنم )
سید صادق قریشی ( وکیل پایه یک دادگستری و مولف کتب حقوقی )
در صورت نیاز به مشاوره می توانید با وکلا و مشاورین موسسه حقوقی عدالت گستران نگین ترنم تماس بگیرید
آقای سید علی موسوی
خانم فاطمه اسمی
خانم ملیحه علیخانی
طراحی و ساخت توسط :گروه مهر
کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به ساختنما می باشد.
